آزمون هوش تهران- استنفورد بینه چه آزمونی است و در چه زمینه هایی کاربرد دارد؟

طراحان اصلی  و اولیه این آزمون بینه و سیمون بودند که پس از گذر سال های بسیار و تغییراتی که در این آزمون ایجاد شد ، با اقدامات و بازنگری های دقیق ، نسخه پنجم مقیاس های هوشی استنفورد بینه در سال 2003 ، نسخه نوین هوش آزمای تهران - استنفورد- بینه توسط افروز و کامکاری در سال 1387 ، تدوین گردید.  این آزمون در ایران در نمونه وسیعی نرم و هنجاریابی شده است و از اعتبار کافی برخوردار است.

این آزمون به شناسایی دقیق عملکرد آزمودنی در  10 خرده آزمون با تأکید بر دو حیطه کلامی و غیر کلامی  می پردازد.  به طور کل این آزمون ، عملکرد آزمودنی را در 10 خرده آزمون می سنجد و یک نیمرخ هوشی به ما می دهد. با استفاده از این نیمرخ هوشی ، اطلاعات فراوانی پیرامون عملکرد شناختی آزمودنی در عوامل سازنده هوش ، حیطه های هوش و از همه مهمتر هوشبهر کل ، به دست می آید.

بهره گیری از نیمرخ هوشی در زمینه های شغلی ، تحصیلی ، و گزینشی گمارشی سازمانی و صنعتی ، کاربرد های ویژه ای را فراهم ساخته است. 

می توان از نیمرخ هوشی در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف یک فرد استفاده به عمل آورد و رهنمود های چند جانبه ای برای شناسایی توانمندی های شناختی از یک سو و لنگر گاه های شناختی از سوی دیگر ارائه نمود.

حیطه های نیمرخ هوشی :

استدلال سیال : توانایی حل مسائل و شناسایی روابط، با استفاده از استدلال قیاسی ، استقرایی ، و تمثیل است. فعالیت های کلاسیک در این زمینه نیازمند این است که آزمودنی بتواند قوانن بنیادی یا روابط اصلی را بین بخش هایی از اطلاعات که برای آزمودنی تازگی دارند ، فراهم سازد.

دانش : به مجموعه اطلاعاتی اطلاق می شود که از طریق آموزشگاه ، محل کار ، در اجتماع یا محیط منزل به فرد انتقال می یابد. دانش به تمامی مواد یادگرفته شده از قبیل خزانه لغات معطوف است که به حافظه بلند مدت نیاز داشته و د حافظه بلند مدت اندوزش و نگهداری می شود.

استدلال کمی : توانایی برای سر و کار داشتن با ارقام و حل مسائل کمی که در حیطه ی توانایی محاسبات انجام میگیرد ، تحت عنوان " استدلال کمی " مطرح می شود . با تاکید بر مسائل ارقامی و حل محاسبات پیچیده  می توان نام دیگر استدلال کمی را " دانش ریاضی خاص " در نظر گرفت که از طریق یادگیری آموزشگاهی توسعه می یابد. توانایی بهره گیری از اصول منطقی و تفکر شناختی در حل مسائل ریاضی و بهره گیری از اصول و قواعد حاکم بر دنیای اعداد ، به عنوان حیطه های سازنده استدلال کمی محسوب می گردد.

پردازش دیداری - فضایی : در مواقعی که آزمودنی توانایی مشاهده الگو ها را در راستای جهت گیری فضایی و کشف روابط نشان دهد ، پردازش دیداری - فضایی عنوان می شود. پردازش دیداری فضایی با توانمندی تصویر سازی فضایی مرتبط است و هنگامی بروز می کند که شخص بتواند به یک ساختار کلی با تاکید بر قطعات متنوع محرک های دیداری برسد. فعالیت هایی از قبیل : تکمیل یک پازل ، جهت یابی موقعیتی و جمع آوری موقعیت های مرتبط در نظر گرفته می شود.جهت یابی و هوش فضایی در این ردیف محسوب می شوند.

حافظه فعال : طبقه ای از فرآیند حافظه که اطلاعات متنوعی را در حافظه بلند مدت اندوزش می کند و مورد بازبینی ، ذخیره یا انتقال قرار می دهد ، به عنوان حافظه فعال شناخته می شود. به یاد آوردن کلمات آخر در جملات مطرح شده که به 6 جمله طولانی نیز ارتقاء می یابد ، توانایی بازیابی و به خاطر آوردن جملات مطرح شده ، و به یاد داشتن تعداد مکعب ها و ترتیبشان در ردیف های رنگی و به طور منظم ضربه زدن به آنها ، همه معرف حافظه فعال هستند.

حافظه فعال به عنوان یکی از عوامل سازنده هوش است که در مقیاس های قبلی ، از آن به عنوان حافظه کوتاه مدت و بلند مدت یاد می شد.

حیطه کلامی : به سوال های خاصی که آزمودنی پاسخ شفافی بدهد اطلاق می شود و معرف پاسخ های گفتاری آزمودنی است.

حیطه غیر کلامی : در مقابل حیطه غیر کلامی با زمینه های عملکردی  سروکار دارد و از آزمودنی خواسته می شود تا تکلیف خاصی را انجام دهد.

هوشبهر کلامی معمولا توانایی فرد را در رشته های علوم رفتاری و علوم انسانی پیش بینی میکند ( مثل وکلا و معلمان ) و هوشبهر غیر کلامی معمولا مرتبط است با رشته های فنی مهندسی و عمران و معماری ( مهندسان و طراحان).

بنابر این این 10 خرده آزمون ، توانایی ارائه 8 هوشبهر را فراهم میکند :

هوشبهر کلامی - هوشبهر غیر کلامی - هوشبهر کل - هوشبهر استدلال سیال -هوشبهر دانش - هوشبهر استدلال کمی- هوشبهر پردازش دیداری و فضایی و هوشبهر حافظه فعال ارائه می نماید.

منبع : راهنمای کاربردی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استنفورد بینه . تالیف دکتر کامبیز کامکاری